Trojak, 1536, mennica Gdańsk; popiersie króla z waską g...

miasto Gdańsk, Trojak, 1536, mennica Gdańsk; popiersie króla z waską głową, końcówka na awersie TO PRVSS; CNG 70.I.b, Iger G.36.2.e (R1), Kop. 7329 (R3); pięknie zachowany, minimalne pęknięcie krążka. „... zgoła nieodpowiednie jest wprowadzać monetę nową i dobrą, kiedy w obiegu pozostaje nadal stara gorsza – o ileż tu bardziej pobłądzono, kiedy do dawnej, lepszej monety, pozostawionej w obiegu wprowadzono nową gorszą, która nie tylko zaraziła dawną, ale że tak powiem, z obiegu ją wypędziła” - to sformułowane przez Mikołaja Kopernika w trzeciej wersji traktatu monetarnego („Monete cudende ratio”), tak zwane prawo złego pieniądza odnosiło się, co prawda, bezpośrednio do sytuacji w Prusach, jednak bardzo dobrze opisywało sytuację monetarną w Polsce na początku XVI wieku. Justus Ludwik Decjusz, żupnik wielicki, finansista i sekretarz na dworze Zygmunta Starego wyliczył, że w obiegu na ziemiach polskich było w tym czasie 17 rodzajów monet, nie licząc odmian (koronne - z różnych panowań, węgierskie, pruskie, śląskie - szczególnie półgrosze świdnickie, monety krzyżackie, czeskie, wołoskie, niemieckie oraz litewskie). Największym problemem nie była różnorodność pieniądza w obiegu, a fakt, że przy tym samym nominale różniły się, czasem znacznie, ciężarem i próbą kruszcu. Problem był tak istotny, że od 1519 roku był dominującym tematem zwoływanych sejmów. Zygmunt Stary, zdając sobie sprawę z powagi sytuacji dążył do unifikacji monetarnej, jednak napotkał na opór, między innymi Gdańska. Jego rozwój i wysokie obroty handlowe na początku XVI wieku, przyczyniły się do wzrostu znaczenia bogatego mieszczaństwa i prób wyemancypowania się miasta spod kurateli polskiej. Na sejmiku w Grudziądzu, Gdańsk oraz inne pruskie ośrodki handlowe przeforsowały potwierdzenie przywileju bicia własnej monety, ponieważ zdawano sobie sprawę, że droga do wolności politycznej wiedzie przez wolność ekonomiczną. Zygmunt Stary został zmuszony do reakcji, gdyż o ile nie sprzeciwiał się samej idei bicia monet miejskich, to musiał zaprotestować przeciwko łamaniu zobowiązań i produkcji monety gorszej, o niższej próbie (szelągi). Gdańsk nie uległ perswazji i do roku 1526 szelągi bito nieprzerwani. Proceder ten zakończyła dopiero osobista wizyta króla w Gdańsku, skutkująca zamknięciem mennicy. Wznowiła ona działalność w roku 1530, a w roku 1535 roku zarządcą mennicy został Maciej Schilling, który po zamknięciu mennicy toruńskiej przeniósł się do Gdańska. Trojaki bite w mennicy miejskiej od roku 1535, wzorowano właśnie na tych pochodzących z zamkniętej mennicy toruńskiej.